این پیچیدگی بر امنیت شهری تاثیر گذار است. شهرها امروزه با خطرات طبیعی و انسانی زیادی مواجه هستند از حملات تروریستی گرفته تا تصادفات جاده‌ای و ترافیکی و مخاطرات طبیعی مانند تغییر اقلیم و طوفان و زلزله و سونامی همگی تهدیداتی جدی برای شهر هستند و بنابراین ایمنی شهری موضوعی چالشی و درخور توجه است به همین دلیل بود که در سال 2012 در ناپل ایتالیا موضوع شبکه جهانی شهرهای ایمن‌تر مطرح شد و در اجلاس هبیتات 3 در سال 2016 در کیتو اکوادور یکی از رئوس مهم کنفرانس موضوع ایمنی شهرها بود.
یکی از اهداف مهم برنامه‌ریزي شهري ایمنی شهري می‌باشد که آسایش و آرامش را براي شهروندان در پی دارد یک شهر امن شهری است که ایمنی را برای تمامی کسانی که در شهر زندگی می‌کنند، کار می‌کنند، دیدن می‌کنند و یا به هر طریقی در محیط فیزیکی شهر قرار دارند، فراهم می‌کند.
ایمنی شهری دارای ابعاد متعددی می‌باشد. از جمله ابعاد آن امنیت دیجیتال است که امروزه تحت عنوان برنامه‌های هوشمندسازی شهری از آن یاد می‌شود. واقعیت آن است که شهرهاییکه از فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات بهره می برند دارای ایمنی بیشتری هستند. در این شهرها تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات با شهرسازی، معماری، و حتی با ذهن افراد و شهروندان ترکیب شده است و بصورت خلاقانه و نوآورانه مشکلات امروز و نسلهای فردا را حل می کند. در این بین ساختمانها از اهمیت فزاینده ای برخوردار هستند چرا که افراد بین 80 تا 90درصد اوقات خود را در داخل ساختمانها اعم از مسکونی، اداری، تجاری ، تفریحی و .. می‌گذرانند.
هوشمند سازی ساختمان شامل نصب و به کار گیری سیستم های تکنولوژیکی پیشرفته و یکپارچه مربوط به ساخت وساز است. این سیستم شامل اتوماسیون ساختمان، امنیت زندگی، زنگهای هشدار دهنده، ارتباطات از راه دور، و سیستم های مدیریت تاسیسات است. ذکر یک مثال در زمینه ایمنی ساختمان روشنگر این موضوع است. دپارتمان آتش نشانی ایالات متحده در گزارش سال 2015 خود نوشته است که در این سال یک میلیون و سیصد چهل و پنج هزار و پانصد آتش سوزی در این کشور اتفاق افتاده که منجر به مرگ 3280 نفر شده است و عنوان شده است که سه پنجم مرگ و میر در آتش سوزی‌های خانگی در منازلی اتفاق افتاده است که زنگ هشدار دهنده دود آنها کار نمی کرده است.
از دیگر ابعاد ایمنی شهری بحث سلامت و امنیت در حوزه سلامت است امروزه شهرهای پیشرو جهان به دنبال ارتقاء وضعیت سلامت شهروندان خود هستند و در پی اطمینان خاطر از این موضوع هستند که شهروندان به خدمات بهداشتی و درمانی دسترسی مناسب دارند. از خدمات اورژانس گرفته تا جانمایی بیمارستانها و تکثر آنها در سطح شهر و همچنین خدمات مراقبت اجتماعی در این زمینه بسیار مهم هستند مراکز درمانی پیشرفته از شاخصهای اصلی شهر ایمن هستند و این مراکز خود باید جزو امن ترین سازه های شهر باشند اما بعنوان مثال در زلزله اخیر متاسفانه بیمارستان شهر زلزله زده سرپل ذهاب جزو اولین ساختمانهایی بود که تخریب شد. سلامت شهروندان البته تنها منوط به این موارد نمی شود بلکه موضوعاتی چون محیط زیست سالم و مدیریت ترافیک شهری و تامین فضاهای سبز را نیز در بر می‌گیرد.
شهر ایمن بدون تردید باید ترافیک روانی داشته باشد تا در مواقع بروز بحران بتوان به راحتی به مراکز درمانی تردد کرد. موضوع قابل ذکر دیگر در زمینه ایمنی شهری بحث ایمنی زیرساختهای شهری است آتش سوزی برج گرنفل لندن که بیش از هشتاد نفر را به کام مرگ کشاند یا فروریختن ساختمان پلاسکو تهران در اثر آتش سوزی موجی از انتقادات را علیه مدیران شهری به راه انداخت و قصور آنها را در تامین ایمنی سازه ها علت حادثه دانستند فارغ از علت این حوادث مذکور آنچه که این اتفاقات به ما یادآور می‌شوند اینست که شهر بایداز ساختمانها، پلها، جاده ها و دیگر زیرساختهای فیزیکی خود محافظت کند سازه‌های نامقاوم و ناپایدار و در معرض آسیب باید شناسایی شده و مورد بهسازی و بازسازی قرار بگیرند.
باید یادآوری کرد که منابع مالی اگرچه در زمینه ایمنی زیرساختها تعیین کننده هستند اما شواهد نشان می دهد که همیشه ثروتمندترین شهرها، امن ترین در زمینه ایمنی زیرساختها نیستند بلکه این موضوع بیشتر ابعاد مدیریتی دارد. با نگاهی به فهرست شهرهای امن جهان در سال 2017 که در گزارشی توسط اکونومیست ارائه شده است متوجه می‌شویم که توکیو در راس شهرهای امن جهان قرار دارد و سنگاپور، اوزاکا، تورنتو و ملبورن در رده های بعدی قرار دارند. این رده‌بندی و اینکه بعنوان مثال هیچکدام از شهرهای ثروتمند مانند لندن پاریس و نیویورک در بین ده شهر امن جهان نیستد ناشی از بحث مدیریتی است. در باب مسائل مدیریتی، حادثه طبیعی زلزله مثال بارزی است.
تجربیات نشان می‌دهد که میزان خسارت‌های زلزله را نه بزرگای آن در مقیاس ریشتر ، بلکه شیوه مدیریتی ما قبل، حین و بعد از سانحه تعیین می کند. چاره کار برای ارتقای ایمنی شهرها بدون تردید برنامه ریزی هدفمند و بازطراحی شهرها برای کاهش آسیب پذیری است. علاوه بر این آموزش و آگاهی بخشی به شهروندان و توانمندسازی آنها برای مقابله با مخاطرات طبیعی و انسانی امری مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد.
* مدرس دانشگاه تهران
نظر شما